Kuropatwy to zaradne i sympatyczne ptaki, ale jest ich coraz mniej. Ich żywiołem jest ziemia, a nie powietrze. Zobacz, jak wyglądają i żyją

Kuropatwy to niby znane ptaki. Najczęściej doskonale kojarzymy ich nazwę, ale gorzej z samymi ptakami. Niekiedy są mylone z bażantami, ale to inny gatunek. W Polsce kuropatwy nie są zbyt liczne, w dodatku jest ich coraz mniej. Jak podaje portal stowarzyszenia Jestem na pTAK!:

Obecna wielkość krajowej populacji kuropatw to niespełna 1,6 procenta ich populacji z roku 1973.

Ich liczebność ocenia się na około 110 tysięcy par. W dodatku ich rozmieszczenie w Polsce nie jest jednolite – najłatwiej je spotkać na terenach nizinnych. W Polsce występuje kuropatwa zwyczajna (Perdix perdix).

Kuropatwy to spore ptaki. Długość ich ciała wynosi od 29 do 31 cm, rozpiętość skrzydeł 45-50 cm, a ważą od 300 do 450 g. Samce i samice są podobne do siebie. Na pozór wyglądają skromnie, jednak zyskują przy bliższym poznaniu. W ich upierzeniu dominują kolory ziemi i to ziemia jest ich żywiołem.

Czoło, policzki i gardło są rdzawopomarańczowe, natomiast pozostała część ciała jest pokryta popielatymi piórami i ciemnymi cętkami, które są drobne na szyi, ale znacznie większe na grzbiecie. Na skrzydłach widoczne są brązowe pręgi. Na dolnej części piersi znajduje się kasztanowa plama, najczęściej w kształcie podkowy, która jest szczególnie wyraźna w samców oraz starszych samic. Pisklęta są szarobrązowe, z jaśniejszymi przebarwieniami.

Kuropatwy najchętniej zamieszkują obszary trawiaste – łąki, pastwiska, ugory, obrzeża pól. Lubią też tereny porośnięte wszelkiego rodzaju „chwastami”, czyli dziką i zróżnicowaną roślinnością. Chętnie gniazdują na miedzach między polami. Te ptaki żyją głównie na ziemi – na niej zakładają gniazda (w wygrzebanych zagłębieniach) oraz nocują, najchętniej w kępach roślinności zapewniającej schronienie. Nie przywiązują się jednak do miejsc i nocują w różnych.

Polecamy też: Żurawie coraz częściej zimują w Polsce. Te ptaki są symbolem mądrości, wierności i lubią tańczyć. Sprawdź, gdzie możesz spotkać te ptaki

Kuropatwy umieją latać, ale robią to niezbyt dobrze, przemieszczając się na krótkie dystanse. Spłoszone chętniej przywierają do ziemi i próbują ukryć, niż wzbijają w przestworza – najczęściej robią to w ostatniej chwili. Młode w chwilach zagrożenia rozbiegają się na boki, co częściowo dezorientuje drapieżniki, ale i tak sporo piskląt pada ich ofiarą.

Kuropatwy tworzą monogamiczne pary, które bytują na swoich terytoriach i ich strzegą. Jednak poza okresem lęgowym chętnie przebywają w stadkach. Młode od razu są pokryte puchem, umieją chodzić i mogą dreptać z innymi ptakami w poszukiwaniu jedzenia czy noclegu. Latać zaczynają po 10-15 dniach, jednak pod opieką rodziców pozostają jeszcze przez pierwszą zimę. Lęgi trwają od kwietnia do czerwca, jednak jeśli para straci pierwszy, może go powtórzyć. Kuropatwy składają dość imponującą liczbę jaj, bo od 15-17, jednak tryb życia sprawia, że i jaja, i młode są narażone na wiele niebezpieczeństw. Pisklętami troskliwie zajmują się i samice, i samce.

Kuropatwy nie odlatują na zimę i dość dobrze radzą sobie z chłodem. Podstawową strategią przetrwania w zimne dni jest zbicie się w ciasną gromadkę i tulenie do siebie (podobnie zachowują się sympatyczne raniuszki). Kuropatwy potrafią wygrzebywać jedzenie spod śniegu. Od mroźnej i śnieżnej zimy gorsze dla nich bywają okresy deszczu i chłodu, szczególnie w czasie, gdy mają młode.

Mówiąc o zimujących kuropatwach, nie sposób nie wspomnieć obrazu Józefa Chełmońskiego, który z fotograficzną dokładnością przedstawił stadko tych ptaków na śniegu.

Kuropatwy mają dość urozmaicony jadłospis. Jego podstawę stanowią ziarna najróżniejszych roślin, ale także inne ich części, lecz zjadają także owady i ich larwy itp. Jedynie młode przez pierwsze dwa tygodnie życia żywią się tylko drobnymi bezkręgowcami, z czasem przechodzą na dietę bardziej roślinną.

Kuropatwy, pomimo załamania się ich liczebności, nie są pod ochroną, mało tego – pozostają na liście ptaków łownych. Można na nie polować od 11 września do 21 października, a w drodze odłowu – do 15 stycznia.

Biorąc pod uwagę, że tych pięknych ptaków ubywa z naszego krajobrazu, warto im pomóc. Ich życie jest coraz trudniejsze m.in. ze względu na zmiany w rolnictwie. Wśród dużych, monokulturowych pól trudno o miedze, gdzie gniazdowały. Stosowanie środków chemicznych zatruwa ptaki, ale też ich pokarm w postaci owadów i likwiduje ten w postaci chwastów. Dlatego, jeśli dysponujemy większym obszarem np. łąk, zarośli, zagajników, nie usuwajmy z nich niepotrzebnie roślinności, pozostawiajmy nieskoszone łąki i nieużytki na zimę (docenią to również piękne i coraz rzadsze szczygły i wiele innych ptaków). Nie walczmy na siłę z każdym „chwastem” i ograniczajmy stosowanie chemii.
Zimą można też kuropatwy dokarmiać – jeśli występują w naszej okolicy, sypnijmy im ziarna, np. pszenicy czy prosa.

Dowiedz się więcej: Czym dokarmiać ptaki zimą? Dlaczego chleb nie jest dla nich dobry? Sprawdź

Niektóre nadleśnictwa i inne jednostki w różnych regionach kraju prowadzą tzw. wsiedlanie kuropatw. Jak informuje Nadleśnictwo Kwidzyń (dotyczy to 2021 roku, ale akcja jest prowadzona corocznie z podobną liczbą ptaków):

Na przełomie lipca i sierpnia wypuściliśmy 150 kuropatw. To efekt prowadzonego przez Nadleśnictwo Kwidzyn programu wsiedlania kuropatw w latach 2017-2026. W wytypowanych wcześniej miejscach przygotowaliśmy podsypy. Lokalizacje wybrano starannie – to naturalne remizy, zarośla, ugory stanowiące doskonałą kryjówkę i bazę pokarmową dla wsiedlonych ptaków. Oprócz tego Nadleśnictwo Kwidzyn przygotowało dwie remizy z zaroślami, drzewami owocowymi i roślinnością, która do późnej jesieni będzie miejscem żerowania kuropatw.

Wybrane źródła
ekologia.pl
Jestem na pTAK!
Gabryś, M, Wsiedlanie kuropatw, Nadleśnictwo Kwidzyń
Kruszewicz, A., Ptaki Polski od A do Ż, Warszawa 2010
Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 16 marca 2005 r. w sprawie określenia okresów polowań na zwierzęta łowne, Dz.U. 2005 nr 48 poz. 459