Mauzoleum rodziny Wagner w Dziećmorowicach. Smutny obraz rozszabrowanego grobowca. Poruszające ZDJĘCIA

Okazała budowla została rozszabrowana i zdewastowana. Przez dziurawy dach widać niebo, a czego nie zniszczył czas, zniszczyli ludzie. I tak jest do dziś. Walają się tu butelki po alkoholu, czuć odór odchodów... W okazałym grobowcu spod ziemi wyziera pusta krypta. Ktoś zabrał przykrywającą ją płytę. Zapewne zrobioną z drogiego kamienia. Trzeba uważać, żeby nie wpaść do środka. Na ścianach zachowały się jeszcze niektóre tablice upamiętniające zmarłych z rodziny Wagner.

Złotymi literami wyryto na nich imiona dawnych dziedziców majątku. Przykuwają wzrok imiona Carla, Augusta Wagnera i daty 1816 czy 1822. Obok stoją trumny, a z otwartych wiek wyzierają kości. Wcześniej porozrzucane i wiele razy sprzątane. Nie wiadomo nawet, czy są to szczątki jedynie członków rodziny Wagner, czy także innych zmarłych, po których na pamiątkę istnienia zostały jedynie nagrobne tablice oparte o ogrodzenie cmentarza. Coś na kształt lapidarium.

- Wiele lat temu porządkowałem ten cmentarz, podobnie jak poniemiecki cmentarz w Walimiu. Grobowiec należał do rodziny, która budowała włości w Dziećmorowicach i dbała o swój majątek ziemski. Jest tam jeszcze dwór, który do nich należał - mówi Łukasz Kazek, dziennikarz i regionalista.

W 2013 roku głośno było o fundacji, którą założył po to, by ratować właśnie takie poniemieckie nekropolie, o których po wojnie zapomniano, regularnie plądrowano i dewastowano w myśl zasady poniemieckie to nie nasze przecież.

- Prowadziłem tę fundację tylko dwa lata i musiałem zamknąć. Wtedy nie było jeszcze woli, by dbać o takie miejsca, by stworzyć szlak cmentarzy ewangelicko - augsburskich. Opór, brak zainteresowania. Teraz trochę zmieniło się podejście społeczeństwa do tego tematu, choć nie radykalnie - zaznacza Łukasz Kazek.

Takich zabytkowych nekropolii jest na Dolnym Śląsku całe mnóstwo.

- Problem jest z nimi taki, że nie ma komu finansować ich odnowienia - tłumaczy Anna Nowakowska, kierownik wałbrzyskiej delegatury Wojewódzkiego Urzędu Ochrony Zabytków we Wrocławiu. - Choć nie wszystkich - zaznacza jednocześnie.

Więcej szczęścia mają takie mauzolea, jak choćby mauzoleum Hochbergów w Książu, czyli te które znajdują się w przestrzeni turystycznej, gdzie panuje duży ruch. W interesie gospodarza zabytku jest to, by udostępnić takie miejsce turystom. Ma to po prostu ekonomiczny sens. Odnowienie ich na starym cmentarzu już niekoniecznie.

- Jeśli nie żyją bliscy rodziny pochowanej w takim mauzoleum albo nie leży ono w zainteresowaniu jakiejś społeczności, to rozpadają się na naszych oczach - zaznacza Anna Nowakowska

Uprzątnęła ludzkie szczątki, oczyściła cmentarz. Sporo trzeba zainwestować w zabytkowy kościół św. Jana w Dziećmorowicach.

"Wzmiankowany w 1372 r., w obecnej postaci wzniesiony w latach 1827–1829, być może na miejscu poprzedniej świątyni. We wnętrzu świątyni zachowały się m.in.: ołtarz główny z XVIII w., dwa ołtarze boczne, neobarokowe z 1830 r., ambona renesansowa z ok. 1620 r., chrzcielnica wykonana z piaskowca z 1600 r., oraz 15 płyt nagrobnych z piaskowca".

Więcej szczęścia mają grobowce, które leżą na terenie gmin, gdzie burmistrzowie dostrzegą ich potencjał. Tak się stało choćby w Złotym Stoku, gdzie odnowiono mauzoleum Güttlerów , a obiekt zdobył tytuł "Zabytek zadbany". Planowany jest remont mauzoleum w Strzegomiu. Można zwiedzać przepiękne mauzoleum w Ołdrzychowicach Kłodzkich, zdaniem wałbrzyskiej konserwatorki, bodaj najpiękniejsze na Dolnym Śląsku. Słońce zaświeciło też dla mauzoleum w Mrokocinie, o którym niedawno pisaliśmy. Okazuje się, że obiekt otrzyma rządowe wsparcie i zostanie odrestaurowany.

Czy o grobowiec rodziny Wagnerów uda się komuś jeszcze zawalczyć, zanim runie i zostanie po nim już tylko sterta gruzu? Trudno powiedzieć. Warto jednak pamiętać, że pochowanym tam zmarłym należy się szacunek i spokój. O czym wielu współczesnych zapomina.

Jak trafić do grobowca rodziny Wagnerów? Zobacz na poniższej mapie

Zobacz też