Nasza Loteria NaM - pasek na kartach artykułów

Tak wyglądała szara codzienności w obozie jenieckim Stalag VIII A [ARCHIWALNE ZDJĘCIA]

HAK
Dziś pomiędzy dzielnicą Zgorzelca Ujazd, a obecnym sołectwem Koźlice rozciągają się malownicze pola, łąki i las. Niestety ziemia ta była świadkiem śmierci wielu żołnierzy w okresie II wojny światowej. Wszystko z powodu niemieckiego obozu jenieckiego Stalag VIII A, który leżał na terenie miasta Goerlitz.

Stalag VIII A początkowo jako przejściowy obóz z namiotami umiejscowiony był w północno-wschodniej części miasta (mniej więcej w miejscu, gdzie kiedyś zlokalizowany był hipermarket Real), jednak w grudniu 1939 przeniesiono go w pobliże poligonu Wehrmachtu przy drodze na Bogatynię. Obóz macierzysty budowany był m.in. przez polskich jeńców, uczestników wojny obronnej Polski w 1939 r. Stalag był wielokrotnie rozbudowywany, ze względu na powiększającą się liczbę więźniów. Początkowo przewidywano ich liczbę na 3 tysiące, a maksymalne obciążenie obliczono na 15 000. W rzeczywistości w obozie znajdowało się jednocześnie nawet blisko 50 tysięcy jeńców.

W pierwszym okresie istnienia obozu dominującą nacją byli Polacy. Stanowili oni ogromną większość 10 tys. więźniów niemieckiego obozu. Od wiosny do czerwca 1940 roku większość Polaków przewieziono do innych obozów na zachodzie Rzeszy. Latem do Stalagu przybyło 20 tys. Belgów i Francuzów. W marcu 1941 trafiło tu ok. 2,3 tys. Jugosłowian, a w styczniu 1942 roku przybył pierwszy transport jeńców radzieckich, których we wrześniu 1943 było już prawie 20 tys. Jesienią 1943 w Stalagu pojawili się jeńcy brytyjscy, spośród których większe grupy stanowili Anglicy, Nowozelandczycy, Australijczycy i Południowoafrykańczycy (razem ok. 3 tys. żołnierzy). Po obaleniu Mussoliniego i przystąpieniu Włoch do koalicji antyfaszystowskiej obóz stał się miejscem internowania ponad 6 tys. żołnierzy włoskich. W 1944 do obozu przybyli powstańcy: żołnierze powstania warszawskiego i Słowacy walczący w słowackim powstaniu narodowym. W styczniu 1945 roku do Zgorzelca trafiło 1800 Amerykanów, przewiezionych z innych obozów.

W obozie nie przestrzegano Konwencji Genewskiej. Około 80% jeńców zatrudniano do prac poza obozem, w tym przy produkcji wojennej. Baraki były niedogrzane i przeludnione – Rosjan kwaterowano nawet po 600 w jednym baraku przeznaczonym dla 200-250 jeńców. Opieka medyczna stała na niskim poziomie, brakowało leków. Szerzyły się choroby zakaźne, w tym przede wszystkim dyzenteria. Racje żywnościowe były niewielkie – bochenek chleba na kilku (7-10) żołnierzy, kawałek margaryny, pół litra rozwodnionej zupy i kawa. Jeńcy pochodzenia słowiańskiego byli traktowani gorzej niż zachodni – często dostawali mniejsze racje żywnościowe, nie otrzymywali paczek i byli kierowani do cięższych robót. Wyjątek stanowili Włosi, którzy jako „zdrajcy” zakwaterowani zostali w rosyjskiej części obozu i dzielili obozową niedolę razem z dawnymi wrogami. W ostatniej fazie wojny w obozie przebywało w Stalagu prawie 1000 oficerów (gł. radzieckich) oraz cywile.

Kompozytor francuski Olivier Messiaen podczas pobytu w obozie skomponował Quatuor pour la fin du temp (Kwartet na koniec czasu) – utwór zaliczany do najwspanialszych dzieł muzycznych XX wieku. Prapremiera odbyła się w obozie 15 stycznia 1941 w wykonaniu Messiaena (fortepian) oraz jego współwięźniów: Jean le Boulaire (skrzypce), Henri Akoka (klarnet) i Etienne Pasquier (wiolonczela).

Szacuje się, że przez całą historię działania obozu przeszło przez niego ponad 100 tys. jeńców. Liczbę ofiar śmiertelnych trudno jednak oszacować. Wiadomo, że zmarło 199 Francuzów, 68 Belgów i sześciu Amerykanów oraz 28 Jugosłowian. Dane dotyczące śmierci 45 Polaków są niepełne, gdyż nie uwzględniają epidemii dyzenterii w obozie przejściowym. Liczbę ofiar wśród – najgorzej traktowanych – żołnierzy radzieckich szacuje się na 10-12 tysięcy, a wśród włoskich na ok. 500. Wielkość tych liczb wynika z fatalnych warunków bytowych (stłoczenie, choroby, głodowe racje, wyziębienie organizmu) oraz egzekucji jeńców radzieckich i włoskich.

emisja bez ograniczeń wiekowych
Wideo

Dziennik Zachodni / Wielki Piątek

Dołącz do nas na Facebooku!

Publikujemy najciekawsze artykuły, wydarzenia i konkursy. Jesteśmy tam gdzie nasi czytelnicy!

Polub nas na Facebooku!

Kontakt z redakcją

Byłeś świadkiem ważnego zdarzenia? Widziałeś coś interesującego? Zrobiłeś ciekawe zdjęcie lub wideo?

Napisz do nas!

Polecane oferty

Materiały promocyjne partnera
Wróć na zgorzelec.naszemiasto.pl Nasze Miasto